ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ. ΙΣΤΟΡΙΑ.

Η Δυτική Νεκρόπολη

ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ

Το Μυκηναϊκό Νεκροταφείο του Μπερμπατίου

Το Νεκροταφείο θαλαμωτών τάφων

Jump to

Οι Τάφοι της Δυτικής Νεκρόπολης

Jump to

Τα ευρήματα της Δυτικής Νεκρόπολης

Jump to

Ο γεωμετρικός τάφος στο θαλαμωτό ΙΙΙ

Jump to

Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Το Νεκροταφείο Θαλαμωτών Τάφων στο Μπερμπάτι

Στις χαμηλότερες πλαγιές της κορυφογραμμής της θέσης Φυτεσιούμι, που οδηγεί με ήπια κλίση από την κοιλάδα του Μπερμπατίου ως το διάσελο πάνω από τις Μυκήνες, και προσανατολισμένη προς τις δυτικές όχθες του άλλοτε ποταμού Αστερίωνα, βρίσκεται η Δυτική Νεκρόπολη. Από τους συνολικά δώδεκα μυκηναϊκούς θαλαμωτούς τάφους, ανασκάφηκαν τον Ιούνιο-Ιούλιο 1936 από τον Gösta Säflund οι οκτώ.

Η νεκρόπολη του Μπερμπατίου βρισκόταν περίπου ένα χιλιόμετρο ΒΔ από το λόφο του Μαστού. Οι θαλαμωτοί τάφοι ήταν απλού χαρακτήρα, λαξευμένοι στη μαλακή ασβεστολιθική μάργα . Ήταν διατεταγμένα σε σειρές, σε τέσσερα διαφορετικά κύρια επίπεδα, κυρίως σε ορθή γωνία προς το κύριο περίγραμμα του λόφου. Ο τάφος στο χαμηλότερο επίπεδο 1 ήταν ο Τάφος IX, ακολουθούμενος από τους Τάφους I-VII και XI στο επίπεδο 2 (από τους οποίους ανασκάφηκαν μόνο ο τάφος I-III, VI και XI· ο τάφος VI αποτελούνταν μόνο από έναν άδειο λάκκο). Στο επίπεδο 3 καταγράφηκαν ο Τάφος VIII και Χ και στο επίπεδο 4 ο Τάφος XII.

Οι στέγες όλων των θαλαμωτών τάφων είχαν καταρρεύσει. Κατά συνέπεια, ανασκάφηκαν από ψηλά. Η ξερολιθιά του δρόμου/στομίου βρέθηκε απαραβίαστη σε όλους τους τάφους.

Δυστυχώς, ο Säflund δεν μπόρεσε να συγκεντρώσει τα απαραίτητα μέσα για να ολοκληρώσει το έργο του πριν από το ξέσπασμα του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, μέρος του υλικού που αποθηκευόταν στο Ναύπλιο, συμπεριλαμβανομένων των σκελετών και των δειγμάτων οργανικών υπολειμμάτων από τους τάφους, χάθηκε. Η έκθεση της ανασκαφής δημοσιεύτηκε τελικά τριάντα χρόνια μετά την ανακάλυψη.

Σήμερα, η Νεκρόπολη, έχει εξαφανιστεί λόγω της εκτεταμένης καλλιέργειας.

Διαμήκης τομή του Θαλαμωτού Τάφου ΙΙΙ της Δυτικής Νεκρόπολης
από Säflund G., Ανασκαφές στο Μπερμπάτι 1936-1937

Κάτοψη του θαλαμωτού τάφου XI στη Δυτική Νεκρόπολη
από Säflund G., Ανασκαφές στο Μπερμπάτι 1936-1937

Δρόμος και θυρίδα του Θαλαμωτού Τάφου XI το 1936
Säflund G., Ανασκαφές στο Μπερμπάτι 1936-1937

Ανασκαφή του τάφου XI με θυρίδα, αγγείο και σκελετό
Säflund G., Ανασκαφές στο Μπερμπάτι 1936-1937

Θαλαμωτός Τάφος II με αγγεία και σκελετούς το 1936
από Säflund G., Ανασκαφές στο Μπερμπάτι 1936-1937

Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Μυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι

Οι μυκηναϊκοί θαλαμωτοί τάφοι εμφανίστηκαν στα τέλη της Μεσοελλαδικής περιόδου και κατασκευάστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε οικισμό στην ηπειρωτική χώρα και το Αιγαίο κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Αποτελούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά αρχαιολογικά ίχνη του μυκηναϊκού πολιτισμού. Στην κοιλάδα του Μπερμπατίου και στην υπόλοιπη Αργολίδα, οι θαλαμωτοί τάφοι ήταν ιδιαίτερα συνηθισμένοι κατά τους ακμάζοντες χρόνους της ΥΕ περιόδου IIIA2 .

Σε αντίθεση με τους θολωτούς τάφους, οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι από τοιχοποιία, οι θαλαμωτοί τάφοι συνήθως λαξεύονταν σε ομάδες στη πλαγιά ενός  λόφου με τον «δρόμο» λαξευμένο με κατηφορική κλήση προς έναν υπόγειο θάλαμο που με τη σειρά του ήταν λαξευμένο στο βράχο. Ο δρόμος σκαβόταν ως ανοιχτή τάφρος, στενή στο επίπεδο του εδάφους και φαρδαίνοντας ως το δάπεδο, καθώς οδηγούσε στο στενό στόμιο, το οποίο νοούνταν ως θύρα και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ήταν σφραγισμένο με ξερολιθιά.

Το μέγεθος, η επεξεργασία και η μνημειακότητα των θαλαμωτών τάφων διέφεραν σημαντικά, όπως και τα κτερίσματα που βρέθηκαν στο εσωτερικό τους, υποδηλώνοντας ότι οι θαλαμωτοί τάφοι χρησιμοποιούνταν για ταφές ανθρώπων ενός ευρέως φάσματος κοινωνικών στρωμάτων.

Οι θαλαμωτοί τάφοι χρησιμοποιήθηκαν για πολλαπλές ταφές και επαναχρησιμοποιήθηκαν για πολλές γενιές. Θεωρείται ότι οι θαλαμωτοί τάφοι υπήρξαν οικογενειακοί τάφοι, που χρησιμοποιούνταν από γενιά σε γενιά. Η διάρκεια ζωής ενός τάφου ήταν κατά κάποιο τρόπο τόσο πολυσύνθετη όσο τα άτομα που κείτονταν μέσα. Η εκ νέου ανασκαφή τάφων, η αναπλήρωση των δρόμων, η κατεδάφιση και ανακατασκευή των ξερολιθιών στα στόμια, η αναμόρφωση και ακόμη και η ανακατασκευή των δαπέδων και τοιχωμάτων των τάφων, ο καθαρισμός τους, το σοβάτισμα των δαπέδων και η αφαίρεση κτερισμάτων κατά τη διάρκεια του τελικού «κλεισίματος» ενός τάφου, όλα ήταν μέρος μιας πληθώρας δραστηριοτήτων που άφησαν τα ίχνη τους στη στρωματογραφία και την αρχιτεκτονική αυτών των κατασκευών.

Σχεδόν όλες οι μυκηναϊκές ταφές σε θαλαμωτούς τάφους ήταν ταφές και όχι καύσεις νεκρών. Τα σώματα τοποθετούνταν στο δάπεδο του θαλάμου, μερικές φορές σε λάκκους που σκάβονταν σε αυτόν ή σε έναν πλευρικό θάλαμο. Ήταν σύνηθες οι προηγούμενες ταφές να αναδιατάσσονται, να μεταφέρονται και ίσως μερικές φορές να αφαιρούνται όταν ένας τάφος άνοιγε ξανά για μεταγενέστερο ενταφιασμό. Μικρές πυρές που βρέθηκαν μπροστά από το στόμιο ή στον ίδιο τον θάλαμο θα μπορούσαν να είχαν επιτύχει εξαγνισμό, όπως και η εισαγωγή νέου χώματος στον θάλαμο για να καλύψει προηγούμενες ταφές και να προετοιμάσει το δάπεδο για τους νέους ενταφιασμούς. Αν και είναι γενικά αποδεκτό ότι οι θαλαμωτοί τάφοι με πολλαπλές ταφές άνοιγαν πολλές φορές, η στρωματογραφική τεκμηρίωση σχετικά με τις ταφικές δραστηριότητες (προετοιμασία, εναπόθεση, ταφικά έθιμα, μνημόσυνα) εξακολουθεί να χρήζει διερεύνησης.


Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Η οριοθέτηση θαλαμωτών τάφων

Η Νεκρόπολη του Μπερμπατίου ήταν τοποθετημένη και προσανατολισμένη προς τις όχθες του άλλοτε ποταμού Αστερίων.

Η θέση των μυκηναϊκών νεκροταφείων καθοριζόταν ως ένα βαθμό από τις γεωγραφικές και γεωλογικές συνθήκες, και συγκεκριμένα από ποτάμια, ρυάκια και πηγές νερού, φυσικά στοιχεία που θα μπορούσαν να είχαν μετατραπεί στη συνείδηση των Μυκηναίων σε συμβολικά όρια μεταξύ ζωής και θανάτου. Το νερό έπαιζε βασικό ρόλο στις προγονικές τελετές και είχε υψηλή συμβολική αξία όσον αφορά το ανθρώπινο πέρασμα από τη ζωή στον θάνατο και τη μετά θάνατον μοίρα των εκλιπόντων.

Επιπλέον, μια πηγή νερού κοντά στο νεκροταφείο θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες των μυκηναϊκών ταφικών εθίμων και τον καθαρισμό μετά τη κηδεία.

Η τάση δημιουργίας νεκροταφείων εκτός κατοικημένων περιοχών, σε αντίθεση με την κοινή πρακτική της ταφής σε λακκοειδείς και κιβωτιόσχημους τάφους εντός των τειχών κατά τους Μεσοελλαδικούς χρόνους, ήταν εμφανής στους Πρώιμους Μυκηναϊκούς χρόνους. Αυτό το μοτίβο αποδόθηκε σε αλλαγές στα θρησκευτικά έθιμα ή ως εξωτερική έκφραση και επίδειξη της αυξανόμενης πολυπλοκότητας της μυκηναϊκής κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης.

Έχει επίσης προταθεί η άποψη ότι η αύξηση του πληθυσμού και της πυκνότητας του πληθυσμού κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους οφειλόταν στο γεγονός ότι η θέση των νεκροταφείων σε απόσταση από τους οικισμούς (στην περίπτωση της Νεκρόπολης του Μπερμπατίου σε απόσταση περίπου 1000 μέτρων από τον οικισμό στο Μαστό) απέτρεψε την εξάπλωση επιδημιών που συνδέονται με τη μόλυνση από τους νεκρούς.

Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

ΟΙ ΤΑΦΟΙ

Το 1936-37 ανασκάφηκαν συνολικά οκτώ θαλαμωτοί τάφοι. Ενώ ο ένας ήταν άδειος, επτά τάφοι δημοσιεύτηκαν το 1965.

Table compiled from Säflund G., Excavations at Berbati 1936-1937, Stockholm studies in classical archaeology IV, 1965
Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Τα ευρήματα κεραμικής

Η Δυτική Νεκρόπολη έχει αποδώσει άφθονο σκελετικό υλικό, σημαντικές ποσότητες αγγείων και ορισμένα χάλκινα αντικείμενα. Η κεραμική χρονολογήθηκε μεταξύ των μυκηναϊκών ΥΕ περίοδο III A1 (περίπου 1420-1390 π.Χ.) και B (1330-1200 π.Χ.) με την πλειονότητα των αντικειμένων να προέρχονται από την ύστερη περίοδο της ΥΕ περιόδου III A2 (1390-1330 π.Χ.).

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου χάθηκε μέρος του υλικού που ήταν αποθηκευμένο στο Μουσείο του Ναυπλίου.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Οι “Μικρές Κυρίες” του Μπερμπατίου

Κατά τις ανασκαφές του λόφου του Μαστού τις δεκαετίες του 1930 και του 1950, τεκμηριώθηκαν θραύσματα 139 γυναικείων ειδωλίων αξιόλογης παραγωγής, που πιθανότατα αποτελούσαν μέρος της παραγωγής του εργαστηρίου του αγγειοπλάστη και προορίζονταν για διανομή στην ευρύτερη περιοχή και ακόμα και πέρα από αυτήν.

Άλλα 7 πλήρη ειδώλια βρέθηκαν σε δύο θαλαμωτούς τάφους της Δυτικής Νεκρόπολης κατά τη διάρκεια ανασκαφών τη δεκαετία του 1930.

Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΕΚΡΟΠΟΛΗ

Ο γεωμετρικός τάφος στον θαλαμωτό τάφο III

Στη γεωμετρική περίοδο, ένας τάφος σκάφτηκε στο πίσω μέρος του θαλαμωτού τάφου ΙΙΙ.

Η ταφή περιείχε τον σκελετό μιας νεαρής γυναίκας, ξαπλωμένης ανάσκελα με τεντωμένα τα πόδια της και τα γόνατα και το κεφάλι της στραμμένα προς τα βόρεια και τα χέρια τοποθετημένα μαζί στην αριστερή πλευρά του στήθους της, πάνω από την καρδιά. Φορούσε ακόμα φαρδιά χάλκινα δαχτυλίδια στα δάχτυλα  και των δύο χεριών της και χάλκινες καρφίτσες που χρησιμοποιήθηκαν για να στερεώσουν τα ρούχα της στους ώμους της καθώς και μια χάλκινη περόνη που κάποτε συγκρατούσε το χτένισμα των μαλλιών της. Πίσω από κάθε αυτί υπήρχε μια μπρούτζινη σπείρα, οξειδωμένη στο κρανίο της, που ερμηνεύτηκε ως σκουλαρίκια ή στολίδια που μάζευαν τα μαλλιά τις.

Βρέθηκε επίσης ένας αποθέτης αγγείων που περιείχε 36 αγγεία, τα περισσότερα εκ των οποίων άθικτα.

Με βάση τα ευρήματα αυτά, προτάθηκε η άποψη ότι η ταφή έγινε πιθανότατα πριν από τα τέλη του 9ου αιώνα.

Βιβλιογραφία

Μάθετε περισσότερα για την Δυτική Νεκρόπολη μελετώντας τις πηγές:


Säflund G., “The Mycenaean Chamber Tombs in the Western Necropolis”, Excavations at Berbati 1936-1937, Stockholm studies in classical archaeology IV, 1965

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ο Θολωτός τάφος

Ο Θολωτός Τάφος του Μπερμπατίου βρίσκεται περίπου 550 μ. βορειοδυτικά του λόφου του Μαστού και είναι χτισμένο σε μια απότομη πλαγιά από πορώδη πέτρα. Η παρουσία του υποδηλώνει ότι το Μπερμπάτι ήταν μια μικρή αλλά ανεξάρτητη ηγεμονία …

Ο Λόφος του Μαστού

Από σημαντικό οικισμό της Ύστερης Νεολιθικής εποχής και σπουδαίο χώρο παραγωγής μυκηναϊκής κεραμικής σε οχυρωμένο οικισμό κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, ο λόφος του Μαστού υπήρξε το πιο κυρίαρχο ορόσημο της κοιλάδας ανά τους αιώνες.

Η θέση Πυργούθι

Οι πρώτες ανθρώπινες δραστηριότητες στη θέση Πυργούθι χρονολογούνται στο τέλος της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου, όταν το επίκεντρο της κατοίκησης μετακινήθηκε από το λόφο του Μαστού στο ανατολικό τμήμα της κοιλάδας…

Κύλιση στην κορυφή